Volgens de gemeentelijke Cultuurplannota ‘Reikwijdte en armslag’ is het Cultuurplan ‘méér dan een subsidiebudget binnen de Rotterdamse begroting’. Het is ‘een van de belangrijkste instrumenten voor de realisatie van het Rotterdamse cultuurbeleid’ in de periode van 2017 tot en met 2020. Uitgangspunten voor het cultuurbeleid zijn (aantoonbare) vergroting en verbreding van het publieksbereik, vernieuwing en innovatie, cultuureducatie en talentontwikkeling, internationale profilering en samenwerking.
Wat er écht van dergelijke uitgangspunten terecht komt blijkt meestal pas achteraf, na die vier jaar. Maar in het geval van vernieuwing en innovatie roert ‘het veld ’zich eerder. Halverwege het jaar 2017 gaan een aantal sleutelfiguren binnen cultureel Rotterdam zich hier actief mee gaan bemoeien. Op 1 juni 2017 versturen zij een brief aan cultuurwethouder Pex Langenberg, die door ruim 80 Rotterdamse makers is ondertekend. In de brief roepen zij op tot meer actie voor vernieuwing in kunst en cultuur. Zij waarderen dat er een aantal nieuwe instellingen tot het Cultuurplan is toegetreden, maar dat is niet voldoende. Ze constateren een hiaat in het cultuurbeleid. Ze sommen op wat ze niet nodig hebben: “Programmeurs die ja zeggen maar nee doen, inspiratie-, brainstorm- en netwerkbijeenkomsten, ingewikkelde aanvraag- en besluitvormingsprocessen of een dure intendant die meer geld binnenhaalt voor bestaande instellingen”. Ze maken ook concreet wat ze wel nodig hebben: “fysieke en financiële ruimte om te maken, een (gemeentelijke) counterpartner en continuïteit”. De brief haalt de Rotterdamse media ruimschoots.
Wat wordt in beleidstermen verstaan onder vernieuwing en waarom is dit belangrijk? Wat is er tot nu toe gebeurd en, niet onbelangrijk, wie zijn eigenlijk die vernieuwers?
Vernieuwing, wat en waarom?
De term komen we in de context van het Cultuurplan 2017-2020 voor het eerst tegen in november 2015: In het ‘beleidskader Cultuurplan 2017-2020’ waarin wethouder Pex Langenberg stelt dat vernieuwing en innovatie wat hem betreft ‘de kern van het cultuurbeleid vormen’. Ook wordt in dit document geconstateerd dat er binnen het Cultuurplan weinig ruimte is voor doorstroming wat vernieuwing tegengaat. Verder is te lezen dat er vóór 2020 dan ook een nieuw subsidiestelsel gepland staat en dat de periode 2017-2020 hier een opmaat naar is: “Meer flexibiliteit, meer nieuwe ruimte voor nieuwe initiatieven en innovatie, meer samenwerking en gezamenlijke verantwoordelijkheid.”
Een ondubbelzinnige definitie van vernieuwing is er uiteraard niet, want de term komt terug in verschillende contexten. Er wordt wel een beschrijving gegeven: “(..) waar we het vroeger bij vernieuwing vooral hadden over artistiek-inhoudelijke vernieuwing heeft het begrip innovatie nu een veel bredere lading. Dus zowel nieuw aanbod van nieuwe initiatieven als nieuwe manieren om nieuwe publieksgroepen aan te trekken en vast te houden, nieuwe vormen van programmeren en produceren, digitalisering, samenwerken en inspireren”. In deze zin valt de term vernieuwing samen met het bereik van nieuwe publieksgroepen. Aangezien een van de uitgangspunten van het beleid ook is ‘het zo goed mogelijk bedienen van een zo breed mogelijk publiek’ is hier een duidelijke overlap te zien. Met vernieuwing bereik je dus ook nieuwe publieksgroepen en daarmee lijkt de gemeente voorzichtig het hiaat aan te stippen wat in de brief van jonge makers aan de orde komt namelijk: “Wij zijn namelijk in staat om in Rotterdam cultuuraanbod te brengen dat aansluit bij de nieuwe generatie cultuurpubliek.”
Kortom, het huidige aanbod sluit niet voldoende aan bij het Rotterdamse publiek. Een constatering die uiteraard niet met het beleidskader van het Cultuurplan 17-20 uit de lucht is komen vallen. Wie kent het Actieplan Cultuurbereik van Rick van der Ploeg uit 2001 nog? Het programma dat was bedoeld om landelijke kunstdeelname onder jongeren en allochtonen te vergroten. En dan zijn de makers en de mensen om hen heen, die zich hier al vele jaren langer dan Van der Ploeg voor inzetten, nog niet eens genoemd. Helaas is dit bijna prehistorische beleidsthema nog altijd actueel, waarmee het eigenlijk urgenter is dan ooit.
Na het verdelingsvoorstel in september 2016 pikt ook de politiek de signalen op. In de Gemeenteraad worden op 24 november 2016 drie moties aangenomen: motie Culturele Diversiteit in het Cultuurbeleid (met nadrukkelijk de overweging dat de culturele sector nog onvoldoende een afspiegeling is van de Rotterdamse bevolking), motie Ruimte voor Vernieuwing (met als overweging dat veel Rotterdammers nog niet worden bereikt) en de motie Instelling van een Doro Siepelprijs. (Doro Siepel was de in 2016 overleden directeur van Theater Zuidplein die er in slaagde om haar theater op verrassend sterke manier met het publiek van Rotterdam Zuid te verbinden.) Uiteindelijk treden na de definitieve vaststelling eind 2016 vijftien nieuwe organisaties toe tot het Cultuurplan.
Daar bleef het niet bij. In april 2017adviseert de Rotterdamse Raad voor Kunst en Cultuur om een flexibel impulsprogramma voor meer vernieuwing op te stellen. Die adviesraad van de gemeente constateert, “dat er een gezamenlijke opdracht ligt voor de sector en de gemeente om te komen tot meer vernieuwing en ‘meer beweging’ in de cultuursector. De RRKC concludeert dat er drie algemene behoeften zijn: om nieuwe makers en nieuwe instellingen een plek binnen het systeem te bieden, om gevestigde organisaties meer in beweging te krijgen, en om nieuwe culturele ontwikkelingen te ondersteunen en te faciliteren”.
Volgens de RRKC moet gekozen worden voor een programma met een laagdrempelige procedure en met zo min mogelijk bureaucratie. In de brief van de nieuwe makers van juni 2016 wordt nadrukkelijk aan het voorstel voor een impulsprogramma gerefereerd.
En toen? Wat nu?
De aangenomen moties van de Gemeenteraad lijken enig gevolg te krijgen. Zo is de RRKC gestart met een vierjarig adviestraject rondom culturele diversiteit. Onlangs werd een enquête aan alle Cultuurplan-instellingen gestuurd waarvan de uitkomsten op dit moment nog niet bekend zijn. De resultaten van groepsgesprekken over culturele diversiteit worden tussen de instellingen gedeeld en worden later gepubliceerd. Ook is inmiddels de eerste Doro Siepelprijs uitgereikt aan het Festival 010 Says it All (zie ook hierna het interview met Garryl Tjon en Tomas de Paauw). De prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan een persoon of organisatie in de culturele sector die zich inspant voor het aantrekken van nieuw publiek. Maar, met vijftien nieuwe instellingen in het Cultuurplan, het uitreiken van een prijs en een adviestraject, is de oorlog uiteraard nog niet gewonnen. De nieuwkomers in het Cultuurplan lijken moeite te hebben met de houding van de gevestigde instellingen binnen het Directeurenoverleg. Ook bleef onlangs een groot aantal vernieuwers weg bij de conferentie Cultuur in de Stad van de Gemeente Rotterdam en ditzelfde Directeurenoverleg. De tijd voor alsmaar meer praten is over, lijkt de boodschap. Met een vertrekkende wethouder en de gemeenteraadsverkiezingen voor de deur is het nu tijd voor actie. Inmiddels zijn er door initiatiefnemers van de brief gesprekken gevoerd met de wethouder en medewerkers van de gemeente Rotterdam, afdeling sport en cultuur. Of het verzoek om een gemeentelijke counterpartner wordt ingewilligd moet worden afgewacht. Wie in ieder geval niet wachten zijn de vernieuwers zelf. Die doen gewoon wat ze altijd al doen, namelijk: doen, maken, de cultuur vernieuwen.
Van de tachtig ondertekenaars laten we er enkele aan het woord. Bedenk ook dat er in Rotterdam veel nieuwe makers rondlopen waarvan de naam niet onder de brief staat. De brief van de sleutelfiguren en de ondertekenaars is onder andere terug te vinden op de website www.theaterkrant.nl; u voert in de zoekfunctie brief-culturele-vernieuwers in.
Waar kennen we je van? Ik ben werkzaam als regisseur en televisieproducent. Ook werk ik als freelancer binnen de culturele sector. In 2015 verkocht ik de licentie van mijn talkshow Girls ‘N Cocktails aan een Amerikaans- Caribische broadcaster, nadat ik de productie zelf vier jaar lang heb gefinancierd. De show is daarmee te zien op 24 Caribische eilanden en de US tri-state area (New York, New Jersey Connecticut). Na de lancering van de talkshow in het buitenland, gingen de deuren in Nederland ook langzaam open.
Wat mis je (structureel) in het cultuuraanbod in Rotterdam? Ik mis een breder perspectief als het gaat om de richtlijnen voor een kwalitatief kunst- en cultuur aanbod. Onze visie op kunst en cultuur is cultuurbepaald en ontstaat ook door een bepaalde manier van socialisatie. In een stad als Rotterdam waar zoveel culturen en sociale klassen bij elkaar wonen, kan het niet zo zijn dat er een dominant perspectief heerst. Dit dominante perspectief is op een gegeven moment ook achterhaald, omdat de samenleving steeds meer aan het verkleuren en veranderen is. Het perspectief op het cultuuraanbod moet hier dus in hetzelfde tempo meeveranderen. Doe je dat niet dan blijft er een hele groot groep mensen voor wie er geen aanbod is of die niet de kans krijgen om als maker deel te nemen aan het cultuuraanbod van Rotterdam.
Waar en wanneer zijn jouw producties te zien? Inmiddels heb ik mijn tweede productie voor OPEN Rotterdam afgerond, ben ik geselecteerd voor VPRO Dorst, en start ik in januari 2018 mijn derde productie genaamd The Flirt Squad. Vanaf november 2017 zal Ezki’s Schoolleven te zien zijn op OPEN Rotterdam, een tienerserie die zich afspeelt op een middelbare school in Feijenoord. De hoofdrolspelers zijn een aantal bekende Rotterdamse Instagrammers met bij elkaar ruim 200.000 volgers.
Waar kennen we je van? Ik ben dichter, schrijfster en zoals ze dat zeggen ‘Spoken Word artist’. Ik heb meegedaan aan Spoken Arts in de Rotterdamse Schouwburg, Spoken Awards, Late Night Poetry Jam en heb opgetreden in o.a. het Tropenmuseum, Stadhuis (Keti Koti) en Geen Daden Maar Woorden Festival 2017.
Wat mis je structureel in het cultuuraanbod in Rotterdam? Culturele diversiteit en jonge gezichten.
Waar ben je te zien? Ik treed bijna wekelijks op, je kunt op de hoogte blijven via Facebook of check mijn filmpjes op Youtube. Ondertussen ben ik bezig met m’n eerste boek dat ook deel van Clubspoken (Agency voor spoken word) uitmaakt.
Waar kennen we je van? Ik ben event manager van het reizend open podium SpraakuhlooS en spoken word festival 010 SAYS IT ALL.
Waarom heb je de brief ondertekend? Ik heb de brief ondertekend, omdat ik er in geloof dat wij als nieuwe generatie moeten laten horen dat Rotterdam een verandering moet ondergaan. Wij als organisatie en vele andere krijgen niet dezelfde kansen als de gevestigde orde. Deze brief geeft in mijn ogen het tegengeluid.
Wat mis je (structureel) in het cultuuraanbod in Rotterdam? Gelijke kansen. Als wij worden gevraagd om een presentatie te geven over het festival 010 SAYS IT ALL en aangeven dat wij dit bijna op vrijwillige basis hebben georganiseerd, worden we met grote ogen aangekeken. Wij willen ons profileren als professionals, maar dat gaat niet als wij niet voldoende (financiële) ondersteuning krijgen. Ik mis structureel het vertrouwen vanuit de gevestigde orde in organisaties zoals die van ons.
Waar kennen we je van? Ik ben medeoprichter, programmeur en host van stichting SpraakuhlooS (reizend open podium sinds 2014) en initiatiefnemer, coördinator en host van 010 SAYS IT ALL (jaarlijks spoken word festival, eerste editie 2017). Daarnaast ben ik spoken word artiest, schrijver en dichter bij Tomashii en docent bij de Cultuurschool en workshopgever bij de SKVR.
Wie of wat verdient er meer (financiële) ondersteuning in de Rotterdamse kunst en cultuur? Meer financiële ondersteuning is niet ‘de oplossing’. Startende initiatieven hebben een gezonde werkomgeving nodig. Professionals die dag in dag uit mee vernieuwen met hun omgeving, tijd en sector. Iedereen een zak geld geven is geen wereldwonder. Het bestaande geld beter verdelen zou daarentegen wel extreem waardevol zijn.
Waar ben je te zien? Spraakuhloos vindt meerdere malen per jaar plaats. Eerdere edities vonden o.a. plaats in HipHopHuis, RAAF en Islemunda. Check de websites voor up to date informatie.
Waar kennen we je van? Ik ben zangeres en geef workshops songwriting in jeugdgevangenissen. Daarnaast leid ik stembevrijding sessies in retreats in Frankrijk en in Utah, Amerika.
Je zou me kunnen kennen van het winnen van de Music Matters Awards in 2013 en ik heb meegedaan aan The Voice of Holland in 2015.
Wie of wat verdient er meer (financiële) ondersteuning in de Rotterdamse kunst en cultuur? Music Matters en Roots en Routes :)
Waar ben je te zien? Ik ben momenteel bezig met mijn eerste album ‘The Light Has Come’, dat begin 2018 zal uitkomen.
Waar kennen we je van? Ik ben de eigenaar van On Track Agency (o.a. de Rotterdamse band De Likt), de directeur van Festivalorganisatie De Nieuwe Lichting (o.a. Eendracht Festival en A Festival Downtown) en de zakelijk coördinator van Grasnapolsky (kunst- en muziekfestival in Radio Kootwijk).
Sinds 2017 zit De Nieuwe Lichting in het Cultuurplan. Hoe heb je het voor elkaar gekregen? Goeie vraag, dat weet ik zelf ook niet helemaal. Ik denk dat het wel heeft geholpen dat we het allemaal al deden. Al onze activiteiten zijn ontstaan doordat we er klein en zelfstandig mee zijn begonnen. Eerst zonder subsidie, daarna met wat projectsubsidies en nu dus uiteindelijk met structurele subsidie vanuit het Cultuurplan. Bij alle stappen konden wij zeggen: ’Wij doen dít en hebben dát nodig om het te blijven, en nóg beter te doen.’ Ik denk dat dat een ander verhaal is dan ‘Als we dat krijgen, willen we dat gaan doen’.
Waar en wanneer vinden de activiteiten plaats? We hebben met De Nieuwe Lichting op 7 oktober onze laatste productie van het jaar 2017 gehad, A Festival Downtown, dus qua festivals is het nu even stil. We doen wel elke maand een HOMEGROWN avond in BIRD. Vanaf mei 2018 zijn we weer wekelijks in de stad te vinden met allerlei projecten. Naast mijn werk voor De Nieuwe Lichting hebben we begin februari Grasnapolsky en komt er begin 2018 een nieuw De Likt album aan.
